Всемирный курултай башкир

Шаран районы Яңы Йомаш ауылының баллы– еләкле төбәк тигән даны бар.

Был ауылда 350 кеше йәшәй. Күптәре еләк үҫтерә, бал ҡорттары үрсетә. 

Баҡса еләген үҫтереп һатып та килем алып йәшәйҙәр был ауылда. Тәү ҡарауға ябай күренһә лә, был кәсеп еләк яңғыҙ кешенең ҡулынан килерлек эш түгел, ти ауыл халҡы. Бар ғаиләләре менән шөғөлләнәләр. 
“Баллы спас” тигән сарала бар умартасылар күргәҙмә ойоштора, тауарын һатыуға сығара. 

Бал ҡорттары үрсеткәндәр, билдәле булыуынса, хәмер менән мауыҡмай. Ауылда эскән кеше юҡ. Кибеттә лә алкоголь һатылмай, сөнки ихтыяж юҡ, тип аңлата ауыл хакимиәте башлығы.
Ауылда туристик ҡортсолоҡ эшен үҫтерергә ниәтләйҙәр. Теләгән һәр кем Яңы Йомашҡа килеп, умартасы һөнәренең нескәлектәрен һынап ҡарай аласаҡ.

Архангел районы Убалар ауылы 2012 йылда уҡ “Айыҡ ауыл” конкурсында көсөн һынай.

Был проектта улар көрәш өсөн келәм менән билдәләнә. Шунан алып ауылда эскелеккә ҡаршы көрәш бер нисә йыл системалы рәүештә алып барыла. 

Убалар ауылында эскелек менән бәйле енәйәттәр, тәртип боҙоуҙар юҡ, ти сығыш яһаусылар.

Учалы районы Ҡобағош ауылы тарихы 1701 йылдан башлана. Бында “күбәләк” ырыуы вәкилдәре йәшәй.

Ҡобағошта “Һаумыһығыҙ, ырыуҙаштар! “ тигән байрам ойошторола.

Был сара йәйен узғарылһа, ҡышын ҡобағоштар” бренд” сараһы тип бергәләшеп балыҡ тотоуҙы атай. “Айыҡ ауыл” республика конкурсы сиктәрендә ойошторолған байрамда ауыл янындағы быуала бар ғаилә менән килеп балыҡ тотоуҙа ярышҡандар.

Ауылда бар спиртлы эсемлектәрһеҙ үтә. Бында бер нисә йыл инде ял көндәрендә алкоголь һатылмай, уның урынына кибет кәштәләренә күпләп милли эсемлек-ҡымыҙ сығарыла.

Балтас районы Нөркә ауылы “Айыҡ ауыл-2019” республика конкурсында сағыу тамашалары менән танылыу алды. 

“Балан өмәһе” , “Әбейҙәр сыуағы”, “Түңәрәк өҫтәл” сараларында йәш быуын халҡыбыҙҙың ижади мираҫы-милли йолалар, боронғо йыр-бейеүҙәре менән таныша. 

Ауылдан 150-нән ашыу кеше мәҙәни түңәрәктәрҙә шөғөлләнә. 

Спиртлы эсемлектәр менән сауҙа иткән бер кибетте ябыуға өлгәшкәндәр. Әле ауыл халҡы икенсе магазин хужаһы менән был йәһәттән аңлатыу эштәре алып бара.

“Айыҡ ауыл-2019” республика конкурсында ҡатнашҡан ауылдар презентация яҡлай.

Әле Мишкә районы Бабай ауылы үҙ тәжрибәһе менән уртаҡлаша.

Ҡариҙел районы Хәлил ауылы халҡы “Айыҡ ауыл” конкурсына Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайының белдереүен уҡығас та, ҡушылырға ҡарар итә. Конкурс сиктәрендә сәләмәт тормошто пропагандалаған 20 сара үткәрелгән. 

Хәлилдә ҡатын-ҡыҙҙар спорт клубы эшләй. Хаҡлы ялдағы Хәлиҙә Мөбәрәкова үҙ янына спорт гимнастикаһы менән шөғөлләнергә теләгәндәрҙе йыйған. Аҙнаһына өс тапҡыр хаҡлы ялдағы ҡатын-ҡыҙҙар өй мәшәҡәттәрен ҡалдырып, Хәлиҙә апай янына аэробика дәрестәренә ашыға. 

Ир-егеттәр, балалар саңғыға баҫҡан. Ауылда күптәр шахмат менән дә мауыға. 
Хәлилдә спиртлы эсемлектәр һатылмай. Оло быуын вәкилдәре кис ултырыу кеүек йолаларҙы тергеҙә. 

Мәсәк ауылы айыҡ тормошто пропагандалауҙа эҙмә-эҙлекле алып барылған эше менән Ҡыйғы районында еңеү яулаған. Был ауылды “райондың күрке” тип атайҙар, район кимәлендәге мөһим сараларҙың күбеһе тап Мәсәктә уҙа. 

Бында халыҡ берҙәм һәм әүҙем. “Көсөбөҙ- татыулыҡта”. Ауыл вәкилдәре презентация яҡлағанда, уңыш серҙәре менән уртаҡлашты. Мәсәк ауылында “Яңғыра” таҡмаҡтар конкурсы, “Ғаиләм самауыр янында” байрам саралары айырыуса сағыу үткән. 

Һәр ауылдың айыҡлыҡҡа үҙ юлы. Туймазы районы Ғәфүр ауылында был юл аяныслы хәлдән башлана.

Мәктәп директоры Зөһрә Мәннәнова һөйләүенсә, эскелек менән мауыҡҡан ир менән ҡатындың балаларын былтыр ғаиләнән тартып алалар. “Ике сабыйҙы приютҡа бар ауыл илап оҙатып ҡалды,”ти ул. Һуңынан ауыл халҡы эсергә яратҡан был ата-әсә менән етди һөйләшә, аңлатыу эше алып бара, һөҙөмтәлә, балаларҙы приюттан кире ғаиләгә ҡайтарғандар. “Беҙҙең ауылда балаларҙы ташлаған осраҡ бер ҡасан да булманы”, тип был ғаиләне оялтҡандар. 

Әле балалар атаһы һәм әсәһе менән, ә Мәсәктә айыҡ тормош өсөн аяуһыҙ көрәш бара. Спиртлы эсемлектәр һатылған 4 кибеттең икәүһен ябыуға өлгәшкәндәр.

Баш ҡаланың М. Кәрим исемендәге 158-се башҡорт гимназияһында Бөтә донъя фольклориадаһын асыу уңайынан Туған телдәр байрамы ойошторолдо. Байрам йәнле күргәҙмәләр менән башланып китте. Унда республикала йәшәгән халыҡтар үҙҙәренең ҡул эштәрен, милли кейемендәрен тәҡдим итте.

Мәҫәлән, Тәтешле районының Түбәнге Балтас ауылынан килгән удмурттар бик матур күргәҙмә әҙерләгәйне. Түбәнге Балтас мәктәбе директоры Людвиг Зидымаков уҡыусылары менән килгән. Уларҙың белем усағында “Береста”, “Оҫта ҡулдар” түңәрәктәре эшләй. 

Йылайыр районы Ҡашҡар ауылында эшһеҙлек юҡ, ти сығыш яһаусылар. Ауыл халҡының күбеһе Ҡашҡарҙан ике саҡрым алыҫлыҡтағы Исҡужа карьер бүлексәһендә эшләй. Эштән буш ваҡытта ла насар ғәҙәттәргә урын ҡалмай. 

Яңыраҡ ир-егеттәр өсөн балыҡ тотоу буйынса ярыш үткәргәндәр. Ҡашҡарҙа спорт залы ла буш тормай. Ә ағинәйҙәр йәш килендәргә талҡан,эремсек әҙерләргә өйрәтә, бергәләп хатта кәфенлек тә тегеп ҡарағандар. Ололар йәштәргә боронғо халыҡ йолаларын өйрәтә, төрлө һөнәр серҙәренә төшөндөрә. Йылайыр – ҡурайсылар төбәге. “Айыҡ ауыл” конкурсы сиктәрендә Ҡурай байрамын уҙғарғандар.

“Эскелеккә ҡаршы беҙ лаф орманыҡ. Беҙгә иң мөһиме-алкоголь һатылған нөктәләрҙе туҡтатыу ине”, ти йылайырҙар. Һәм улар ошо маҡсатына ирешкән. Йылайыр район хакимиәте “Айыҡ ауыл” конкурсының муниципаль этабында еңеүе өсөн 50 мең һум аҡса менән билдәләгән, ҡашҡарҙар уны Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булғандарға һәйкәлде төҙөкләндереү өсөн тотонорга ниәтләй.

Дүртөйлө районы Һыуыҡҡул ауылында спортҡа ҙур иғтибар бирелә. Ауылдың үҙ волейбол командаһы бар. Был ауылда эскелеккә ҡаршы эшмәкәрлек тиҫтә йылдар дауамында бара.

Талантлы кешеләр йәшәй Һыуыҡҡулда. Егерме йыл “Аҡ шишмә” бейеү ансамбле эшләп килә.

Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, спиртлы эсемлектәр һатылыуынан тулыһынса ҡотолоп булмаған. Ауылдың оло юлда урынлашыуы был йәһәттән ауырлыҡтар тыуҙыра, ти сығыш яһаусылар.

Пионерский – Йәрмәкәй районында, ысын мәғәнәһендә, һәр йәһәттән алда барған ауыл. Бында спиртлы эсемлектәр бер нисә йыл инде бөтөнләй һатылмай. Һәр йортта тиерлек “Беҙ айык тормош яҡлы! “тигән яҙыуҙар беркетелгән.

2013 йылдан алып айык һабантуйҙар уҙа. Районда 15 ауылдың юбилейы уҙған, табындарҙа тик ҡымыҙ, ти ауыл халҡы. Презентация яҡлауға район хакимиәте башлығы Илшат Райманов та килде.

Дәүләкән районы Көрмәнкәй ауылы халҡы үҙҙәренең “Ауылпиада”һы менән бар республикаға танылды.

Көрмәнкәйҙәрҙең үҙенсәлекле саралары күп. Йәйен улар Салғы байрамында көсөн һынаған, иң матур ихатаны асыҡлаған. Ағинәйҙәр кис ултырыу йолаһын тергеҙгән.

“Айыҡ ауыл” республика проектында презентация яҡларға “Йәшлек” ансамбле һәм Сафиндар ғаиләһе лә килгән. Тимерхан Йәдкәр улы әйтеүенсә, бер нисә йыл инде ул спиртлы эсемлектәрҙе ауыҙына алмай. Ауылдаштары араһында тулыһынса айыҡ тормош алып барған ғаиләләр күп, ти ул.

Ейәнсура районы Башҡорт Үргене ауылы халҡы 9 республика, 15 район кимәлендә сара уҙғарған.
40-тан ашыу “айыҡ” сараларҙа 500-ҙән ашыу кеше йәлеп ителгән.

Ауыл территорияһында 70-тән ашыу агитация материалы урынлаштырылған. Ауыл тормошондағы бар саралар “Айыҡ ауыл” конкурсы сиктәрендә асылған “Киске Үрген” сәхифәһендә яктыртылып бара.